Ανίχνευση στάσεων και τεχνικές παρέμβασης για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού στα σχολεία της 5ης Εκπ. Περ. Ν. Φθιώτιδας
Σχεδιασμός και υλοποίηση ερευνητικού προγράμματος
Επιστημονικός σχεδιασμός και καθοδήγηση: Ζωή Κρόκου, Σχολική Σύμβουλος
Συντονισμός συνεργασίας των σχολείων: Παναγιώτα Σιδερά- Χουλιάρα, Διευθύντρια Δ.Σ. Αμφίκλειας
Υπεύθυνοι υλοποίησης του προγράμματος: οι Διευθυντές των σχολείων
Σχεδιασμός ενημερωτικών και ανιχνευτικών δράσεων: οι εκπαιδευτικοί των σχολείων
Εισαγωγή
Το φαινόμενο της σχολικής βίας αφορά την λεκτική, ψυχολογική ή και σωματική κακοποίηση που ασκείται από έναν μαθητή ή μία ομάδα μαθητών σε κάποιον άλλο μαθητή ή μαθητές (συνοπτικός ορισμός του Selosse, στο Μπεζέ, 1998) . Στην Ελλάδα η έξαρση του φαινομένου από πολλούς αποδίδεται σαν αποτέλεσμα ή σαν αντίδραση στην οικονομική κρίση, καθώς υπάρχουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες θεωρητικές προσεγγίσεις στηριγμένες σε έρευνες που έγιναν σε πανελλαδικό επίπεδο για τη βία στον χώρο του σχολείου ως αναπαράσταση της βίας της κοινωνίας (Τσίγκανου, 2004).
Η έξαρση του φαινομένου της σχολικής θυματοποίησης ή του σχολικού εκφοβισμού/ bullyingτην τελευταία περίοδο στη χώρα μας, οδήγησε το Υπουργείο Παιδείας να δημιουργήσει το «Παρατηρητήριο για την πρόληψη της σχολικής βίας και του εκφοβισμού» (δ.τ. 14-11-2012).
Ήδη από την περυσινή σχολική χρονιά, διακρίνοντας τα διαρκώς αυξανόμενα περιστατικά σχολικής βίας στον χώρο του σχολείου, αποφασίστηκε με αρκετούς Διευθυντές σχολείων να υλοποιηθούν απογευματινές επιμορφώσεις για γονείς και εκπαιδευτικούς σε θέματα βίας και εκφοβισμού (πραγματοποιήθηκαν δύο επιμορφωτικές συναντήσεις: α. στον Δήμο Λοκρών, με συμμετοχή των Δ.Σ. της Αταλάντης και του Δ.Σ. Λιβανατών και β. στον Δήμο Αγ. Κωνσταντίνου με συμμετοχή των Δ.Σ. Αγ. Κωνσταντίνου και Καμ. Βούρλων).
Πολλοί ερευνητές του φαινομένου της βίας (Μπελογιάννη, 2009. Αρτινοπούλου, 2001. Γαλανάκη, 2010. Hong, Espelage, Grogan-Kaylor, & Allen-Meares, 2011), όπως εκδηλώνεται στον χώρο του σχολείου, προτείνουν να ενσωματωθούν στο ωρολόγιο πρόγραμμα, στα ήδη υπάρχοντα διδακτικά και γνωστικά αντικείμενα, δράσεις πρόληψης, αναγνώρισης και αντιμετώπισης των «συμπτωμάτων» εκδήλωσης του σχολικού εκφοβισμού.
Μεθοδολογία
Το ερευνητικό πρόγραμμα που προτείνεται να υλοποιηθεί στα σχολεία της 5ης περιφέρειας Π.Ε. οργανώνεται σε δύο άξονες: α. της πρόληψης των φαινομένων βίας και εκφοβισμού (Γαλανάκη, 2010. Κρητικός, 2007) και β. της αντιμετώπισης παραβατικών συμπεριφορών εν τη γενέση τους ή όταν αυτές έχουν εδραιωθεί, καθώς καμία τεχνική παρέμβασης ως τώρα δεν ήταν αποδοτική είτε γιατί ήταν αποσπασματική ή μη αποτελεσματική (Orpinas & Horne 2006. Olweus, 1994).
Οι εκπαιδευτικοί των σχολείων, γνωρίζοντας καλύτερα τις δυνατότητες και το προφίλ των μαθητών τους, έχουν σχεδιάσει δράσεις παρέμβασης ή και πρόληψης, οι οποίες έχουν κατατεθεί στην επιστημονικά υπεύθυνη του προγράμματος.
Οι δραστηριότητες είναι σχεδιασμένες και οργανωμένες στο επίπεδο της ενσυναίσθησης, της αποδοχής του διαφορετικού και του κοινωνικού αποκλεισμού (Χηνάς & Χρυσαφίδης, 2000).
Όλες οι δράσεις των μαθητών θα παρουσιαστούν με τη λήξη του σχολικού έτους σε εκδήλωση στον χώρο του σχολείου στην τοπική κοινωνία.
Καθ? όλη τη διάρκεια του προγράμματος οι εκπαιδευτικοί θα αξιοποιούν οποιαδήποτε ευκαιρία ή περίσταση για να σχεδιάσουν προσεγγίσεις πάνω στο θέμα ή για να ανιχνεύσουν στάσεις και αντιλήψεις των μαθητών τους πάνω σε ζητήματα βίας.
Συμπερασματικά
Η επιτυχία ενός σχολείου δεν κρίνεται μόνο από τις επιδόσεις των μαθητών του, αλλά και από τα καινοτόμα προγράμματα που αναλαμβάνουν οι εκπαιδευτικοί του για να τα υλοποιήσουν σε συνεργασία με τους μαθητές τους, με απώτερο στόχο την αλλαγή των στάσεων ή των συμπεριφορών τους και την αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων που μακροπρόθεσμα μπορεί να απειλούν τη συνοχή του κοινωνικού ιστού. Επίσης, στόχος του σχολείου θα πρέπει να είναι η ευχαρίστηση μέσα από τη μάθηση και η δημιουργία, η οποία πραγματώνεται όταν τα παιδιά θέλουν να ενημερώσουν ή να επικοινωνήσουν τις απόψεις τους. Ταυτόχρονα υλοποιείται και ο στόχος της συνεργασίας, ο σεβασμός των απόψεων του άλλου και η ικανότητα χάραξης του προσωπικού τους δρόμου μέσα από την ανακάλυψη των ταλέντων τους.
Βιβλιογραφία
Αρτινοπούλου, Β. (2001). Βία στο σχολείο. Έρευνες και πολιτικές στην Ευρώπη. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Γαλανάκη, Ε. (2010). Σχολικός εκφοβισμός: Πόσο αποτελεσματικές είναι οι παρεμβάσεις; Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα «Μαθαίνω πώς να μαθαίνω».
Hong, J.S., Espelage D. L., Grogan-Kaylor, A. & Allen-Meares, P. (2012). Identifying Potential Mediators and Moderators of the Association Between Child Maltreatment and Bullying Perpetration and Victimization in School. Educational Psychology Review, 24, 167-186. doi: 10.1007/s10648-011-9185-4
Κρητικός, Α. (2007). Πρόληψη της βίας στα σχολεία: Σύγκριση σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας. Μεταπτυχιακή εργασία. Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.
Mellor A. (1997). Bullying at school. Advice for families. The Scottish council for research in education.
Μπελογιάννη, Μ. (2009). Δρομολογώντας το ασφαλές σχολείο. Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 128, Α?, 175-200.
Olweus, D. (1994). Bullying at school. Basic facts and an effective intervention programme. Promotion & Education, 4, 27-31.
Orpinas P., Horne, A. (2006) Preventing violence, Research and evidence based intervention strategies. 7 bullies and victims: a challenge for schools. Washington DC.: American Psychological Association.
Rigby, K. (1997). What children tell us about bullying in schools. ChildrenAustralia, 22, 2, 28? 34.
Selosse, J. (1998). Βία (προέλευση, σενάρια, πρότυπα και μη προσαρμογής). Στο Λ. Μπεζέ (Επιμ.), Βία στο σχολείο ? Βία του σχολείου. Αθήνα: ΕλληνικάΓράμματα.
Slee, P.T. & Rigby, K. (1993). Australian school children's self-appraisal of interpersonal relations: the bullying experience. Child Psychiatry and Human Development, 23, 272-283.
Slee, P.T. & Rigby, K. (1993). The relationship of Eysenck's personality factors and self-esteem to bully/victim behaviour in Australian school boys. PersonalityandIndividualDifferences, 14, 371-373.
Τσίγκανου, Ι. (2004). Εικόνες και αναπαραστάσεις βίας στο ελληνικό σχολείο. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.
Χηνάς, Π. & Χρυσαφίδης, Κ. (2000). Επιθετικότητα στο σχολείο. Προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση. Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.